نقدی بر گذشته فرهادی؛ وقتی میلاد جلیل زاده مثبت می نویسد!!
وقتی میلاد جلیل زاده مثبت می نویسد!!
"نقدی بر آخرین اثر اصغر فرهادی یک نمره مثبت، یک نمره منفی"
یادداشت از میلاد جلیل زاده.
"فرهادی" موضع خود را در برابر مهاجرت و خیانت روشن می کند. او هر دو را نفی می کند و درباره مهاجرت برای آنها که آنقدر در ملیت جدید غرقند که امکان بازگشت برایشان وجود ندارد، لااقل بازگشت به اصالت گذشته خود فرنگی ها را توصیه می کند.
ماری(برنیس برژو) درون یک خانه مندرس و قدیمی در حومه پاریس،به همراه دو دخترش "لوسی" و "لئا" که حاصل ازدواج اول او با یک مرد اروپایی هستند زندگی می کند،"احمد"(علی مصفا) که چهار سال پیش از زندگی در فرانسه و همین طور از زندگی با "ماری"خسته و افسرده شده بود و به ایران رفته بود، حالا برای انجام مراحل قانونی طلاق به فرانسه می آید و با ورود مردی به اسم "سمیر" به زندگی "ماری" مواجه می شود. "سمیر" مردی متأهل و همسر یک زن فرانسوی بنام "سلین" است.
"سلین" پس از پی بردن به رابطه "سمیر" و "ماری" خودکشی کرده و اکنون هشت ماه است که در کما بسر می برد. "احمد" هم در روز دادگاه و قبل از طلاق دادن "ماری" می فهمد که او از "سمیر" باردار شده است. از طرفی "لوسی" هم به شدت در حال سرکشی و مخالفت با ازدواج مادرش و "سمیر" است تا اینکه با باز شدن پای "نعیما" به ماجرا، یعنی شاگرد خشکشویی "سمیر"، حقایق تازه تری رو می شود و ...
"احمد" ساکن حومه پاریس و "سمیر" ساکن خود این شهر است. پس "احمد" و "سمیر" را در حالی با هم مقایسه کنید که پاریس و حومه پاریس با هم مقایسه شده باشند. حومه پاریس (مثل حومه بسیاری از شهرهای مدرن دیگر در دنیا) جایگاه سکونت مهاجران است یعنی کسانی که هنوز پاریسی نشده اند.
"احمد" هم هنوز پاریسی نشده، فرانسوی نشده و هنوز یک دل در گرو میهن خودش دارد. اما "سمیر" کسی است که کاملا ملیت جدید را پذیرفته است.
کسانی که در شهرهای اروپایی و با آمریکایی زندگی کرده اند این را به خوبی می دانند که پاکستانی ها،هندی ها و بخصوص عرب ها چقدر راحت از وطن اصلی خود دل می برند و بدون احساس غربت در شهر جدید زندگی می کنند.
آنها که در بدو ورود از معمولا تأکیدات تعجب برانگیزی بر پوشیدن لباس های شهر و کشور خودشان و همچنین نوع غذا خوردن بومی شان دارند، پس از مدتی نشان می دهند که تمام این تعصبات سطحی و زودگذر است و رابطه آنها با وطنشان ریشه ای نیست اما ایرانی ها با اینکه چه از لحاظ خلقت و چه از لحاظ اخلاقیات به فرنگی ها نزدیکترند، اکثرا تا ابد قصد دست برداشتن از ایرانی بودنشان را ندارند.
انسان حاشیه نشین و انسانی که در جایی هنوز شهروند نشده، نه اصالت موطن قبلی خودش را دارد و نه اصالت موطن جدیدش را پیدا کرده است. "ماری" که خانه او تاکنون گذرگاه سه مرد متفاوت بوده، نمادی از (توهم فرانسوی بودن) است. "احمد" و "سمیر" هر دو تصمیم درستی می گیرند. "احمد" سعی می کند به اصالت قبلی اش برگردد و "سمیر" که ملیت خودش را از دست داده لااقل باید به رفتارهای اصیل ملیت جدیدش رو کند، نه رفتارهای هنجارشکنانه ای که از حومه ها و کومه های شهر فرنگ برآمده و تمام اخلاقیات را زیر سؤال برده است، "احمد" به ایران بر می گردد و "سمیر" با ادکلن، یعنی چیزی که نمادی از پاریس کهن و اصیل است، به اتاق همسرش "سلین" می رود تا برای او که بیش از تکه بدنی افتاده بر بستر، چیزی به نظر نمی آید تا ابد صبر کند اما دیگر به دامان فساد بازنگردد.
به این ترتیب "فرهادی" موضع خود را در برابر مهاجرت و خیانت روشن می کند. او هر دو را نفی می کند و درباره مهاجرت برای آنها که آنقدر در ملیت جدید غرقند که امکان بازگشت برایشان وجود ندارد، لااقل بازگشت به اصالت گذشته خود فرنگی ها را توصیه می کند، اصالتی که اکثر اوقات خود فرنگی ها هم فراموشش کرده و به سمت هوچیگری های عصر جدید رفته اند.
"فرهادی"چه ما که ایرانی هستیم و چه آنهایی که دیگر فرنگی شده یا از ابتدا بوده اند را دعوت می کند به یک بازگشت آگاهانه سمت گذشته چرا که گذشته در خود حاوی یک امنیت آرامش بخش اخلاقی است و پر از وفاداری و محبت است و باید آن را دوست داشت حتی اگر از آن و چیزی بیشتر تکه بدنی روی تخت بیماری باقی نمانده باشد اما اگر از تمام این موارد مثبت که در پرسپکتیو ایدوئولوژیک فیلم دیده می شود بگذریم، باید گفت گذشته اثری است که به لحاظ ساختار و تکنیک های قصه نویسی و کارگردانی علاقه مندان پر و پا قرص سینمای فرهادی را به شدت ناامید می کند. ریتم فیلم خیلی کند بود قصه دیر شروع می شد و نیم ساعت اول را می شد در جهل و پنج ثانیه خلاصه کرد و مابقی فیلم هم برای روایت شدن به نیمی از تایم سپری شده احتیاج داشت. شخصیت ها بیشتر از مهره های شطرنج به ما معرفی نمی شوند و برای همین است که مخاطب در طول کار بارها از رفتار هر کدام غافلگیر می شود. در ضمن این فیلم قلب نامنظمی دارد و خون به همه جای آن نرسیده چنان که سکانس ابتدایی با یک ریتم شور انگیز رمانتیک آغاز می شود اما در ادامه آدم ها فقط می آیند و می روند و حرف می زنند آیند و روندی که یه پاندول بچه خواب کن شبیه است و حرف زدن هایی که یا نق زدن است یا التماس یا درد و دل و یا بیانیه ای درباره ی وضعیت موجود.
غیر از سکانس ابتدایی و ریتم قابل قبول آن وقتی فیلم ادامه پیدا کرد و به یک سوم نهایی نزدیک شد یک بار دیگر ریتم کمی بالا می آید آن هم در جایی که تنها فراز هیجان انگیز فیلم واقع می شود.
تنها قسمت کاملا هیجان انگیز فیلم جایی است که لوسی به احمد می گوید یک روز قبل از خودکشی همسر سمیر او ایمیل های عاشقانه ی مادرش و سمیر را برای سلین فوروارد کرده است.
مابقی فیلم هم حرف حل این مساله می شود که آیا لوسی واقعا این کار را کرده؟
او چطور آدرس ایمیل سلین را پیدا کرده؟
آیا سلین آن ایمیل ها را خوانده؟
نعیما چرا با لوسی همراهی کرده؟
آیا نعیما آدرس ایمیل خودش را به لوسی داده یا سلین را؟ و.....
در حالی که به جای حل این مساله باید به ما پاسخ می داد که سمیر چرا به سلین خیانت کرده؟ همسر اول ماری که اکنون در بروکسل است چرا از او جدا شده؟ آیا پاس کردن سه شوهر توسط ماری ایراد این زن است یا تک تک آن مردها مشکل داشتند؟ لئا این وسط چکاره است؟ و ....
از لحاظ ایدئولوژیک به فرهادی بدبینی های فراوانی و از لحاظ تکنیکی به او امیدهای بی پایانی وجود داشت اما قضیه کاملا به عکس درآمد و ما حالا باید از لحاظ ایدوئولژیک به او یک نمره ی مثبت و از قصه نویسی و کارگردانی به او نمره ی منفی بدهیم. البته اکثر صدمه ای که فیلم فرهادی به لحاظ تکنیکی خورد بابت تلاش او برای همسازی با معیارهای سبکی سینمای فرانسه است که منجر به جایزه گرفتن او از کن هم نشد و چنین قضیه ای واقعا از این به بعد برای خود فرهادی و همچنین تمام فیلمسازان دیگر ایرانی درس و تجربه ای بزرگ خواهد بود./ی2
"به نقل از باشگاه خبرنگاران"
